سود سوزآور از پرکاربردترین مواد در تولید محصولات گوناگون است. این ماده در بسیاری از اقلام روزانه وجود دارد و اغلب ما هر روز از کالاهای تولیدشده با این گونه مواد استفاده می‌کنیم، اما با آن آشنایی کامل نداشته‌ایم. به همین دلیل این مطلب را به پاسخ سوال سود سوزآور چیست و کاربردهای سود سوزآور اختصاص داده‌ایم. برای کسب اطلاعات کامل و جامع در خصوص این ماده تا انتهای مطلب با ما همراه باشید.
سود سوزآور چیست؟
سود سوزآور یا هیدروکسید سدیم از مواد معدنی پرکاربرد است. این ماده جامد نوعی باز قوی به حساب می‌آید که البته در دسته سدیم‌ها یا نمک‌ها هم قرار می‌گیرد. فرمول شیمیایی سود با NaOH است که ترکیبی از یون مثبت Na و یون منفی OH می‌باشد. خواص فیزیکی و شیمیایی سود سوزآور باعث شده‌اند که از مواد اولیه بسیاری از تولیدات باشد. برای مثال، این ماده قلیایی بسیار قوی بوده و به همین دلیل برای تصفیه استفاده می‌شود.
البته ارتباط مستقیم آن با پوست می‌تواند موجب آسیب‌های جدی و اثرات سوختگی شود. حتی می‌تواند اثرات سمی و مسمومیت شامل استفراغ، گلودرد، تب و افت فشار بر جای بگذارد. در صورت استفاده برای هر یک از محصولات حتماً باید نکات ایمنی را رعایت کنید. البته در صورت استفاده صحیح و تخصصی، می‌تواند جایگزین بسیاری از بازهای دیگر باشد و تولیدات را بهبود ببخشد. در مجموع برای به‌کارگیری درست سود سوزآور بهتر است با خواص آن آشنا شوید.
نام دیگر سود سوزآور چیست؟
سود سوزآور با نام‌های مختلفی شناخته می‌شود. سود رایج‌ترین نام آن به حساب می‌آید. سایر عناوین به این شرح هستند:
- سود پرک
- سود کاستیک
- کاستیک سودا
- هیدروکسید سدیم
- سود عطاری
- کاستیک پرک
- چربی‌گیر صنعتی
جالب است بدانید یاد کردن از این ماده جامد و قوی با نام‌هایی همچون سود پرک و کاستیک پرک به دلیل ظاهر آن است. ظاهری این ماده تا حدودی شبیه پرک یا پولک بوده و در بررسی خواص فیزیکی به سایر ویژگی‌های ظاهری آن اشاره می‌کنیم.
خواص سود سوزآور
مانند هر ماده شیمیایی و بازی دیگر، سود سوزآور یا کاستیک سودا هم دارای ویژگی‌های مخصوص به خود است. این ویژگی‌های مهم هستند که باعث به‌کارگیری این ماده در صنایع مختلف شده‌اند. در مجموع می‌توان خواص سود سوزآور را در دو دسته خواص فیزیکی و شیمیایی قرار داد.
خواص فیزیکی سود سوزآور
- وزن مولکولی: سود سوزآور دارای وزن مولکولی حدوداً ۴۰ گرم بر مول است.
- حلالیت: با افزایش دما می‌تواند در آب به‌آسانی حل شود و البته در حلال‌های قطبی از جمله اتانول یا متانول هم قابلیت حلالیت دارد.
- رنگ و بو: سود سوزآور با غلظت بالا و خالص در اغلب موارد به رنگ سفید است. همچنین ظاهری کریستالی یا بلوری مانند دارد. این ماده قلیایی بی‌بو است.
- چگالی: چگالی سود پرک پرکاربرد حدود ۲۱۳ گرم است.
- ظاهر: سود پرک در حالت جامد دارای شکل پولکی مانند بوده و در حالت پودری هم مشابه پودر سفید و ساده است.
خواص شیمیایی سود سوزآور
- واکنش: سود سوزآور با واکنش با بعضی مواد بسیار گرمازا است. این ماده با اسیدها واکنش نشان می‌دهد. البته با فلزات هم می‌تواند واکنش نشان دهد. برای مثال واکنش آن با دی اکسید گوگرد باعث می‌شود که سولفیت سدیم به وجود آید.
- نقطه جوش و ذوب: نقطه جوش سود سوزآور ۳۱۸ و نقطه ذوب آن ۱۳۸۸ درجه سانتی‌گراد است.
کاربردهای سود سوزآور
به طور کلی کاربردهای سود پرک موارد گسترده و بی‌شماری را در برمی‌گیرد. این ماده در تولید مواد غذایی تا مواردی همچون پتروشیمی دارای کاربردهای گوناگون است. تعدادی از مهمترین کاربردهای آن که به درک بهتر شما از ویژگی‌های این ماده بازی کمک می‌کند، شامل این کاربردهای مهم است:
صنعت کاغذ و کاغذسازی
یکی از مهمترین کاربردهای سود سوزآور، به‌کارگیری آن در صنعت کاغذسازی و استفاده برای تهیه کاغذ است. در بعضی موارد می‌توان از این ماده برای خمیر چوب استفاده کرد. در موارد دیگر برای بازیافت کاغذ کاربرد دارد.
به طور کلی اصلی‌ترین کاربردی که در صنعت کاغذ دارد، تصفیه چوب است. به عبارتی دیگر، سازندگان با استفاده از این ماده قوی در خمیر چوب می‌توانند مواد و متریال ناخواسته و ناخالص را از بین ببرند. در نتیجه خمیر کاغذ را پاکسازی و آماده تولید کنند. کاربرد آن در بازیافت کارتن، جعبه، مقوا و کاغذ هم به همین شکل است.
بیشتر بخوانید: ابعاد کاغذ
تولید شوینده و صابون
قدیمی‌ترین کاربرد سدیم هیدروکسید یا سود سوزآور به‌کارگیری در زمینه تولید صابون است. از این ماده قوی می‌توان برای تهیه صابون‌های کاربردی و از جمله صابون نارگیل استفاده کرد. این ماده می‌تواند pH را تنظیم کند و شوینده مناسبی را به وجود آورد.
بعضی از افراد نگران به‌کارگیری این ماده قلیایی برای صابون و شستشوی صورت و بدن هستند. در حالی که اگر به درستی استفاده شود، نه تنها مشکلی ایجاد نمی‌کند، بلکه با ترکیب با سایر مواد تعادل را به وجود می‌آورد. البته منظور از شوینده، تنها شوینده‌های بدن نیست. از سود سوزآور برای شوینده‌ها و پاک‌کننده‌های خانگی هم استفاده می‌شود.
تصفیه آب
برای از بین بردن خاصیت خورندگی آب، به موادی قوی همچون سود سوزآور نیاز است. استفاده از این ماده در تصفیه آب باعث می‌شود که خاصیت خورندگی آب از بین برود و در عین حال pH آن تنظیم شود. به عبارتی دیگر، برای خنثی‌سازی و تنظیم اسیدیته کاربرد دارد.
اگر در روند تصفیه آب از چنین ماده‌ای استفاده نشود، اسیدیته آب می‌تواند موجب خوردگی تجهیزات و لوله‌های آب شود. البته توجه داشته باشید که کاربرد سود سوزآور برای تصفیه به رعایت نکات ایمنی و استفاده از تجهیزات مناسب و تخصصی نیاز دارد. در غیر این صورت می‌تواند تاثیرات مخربی داشته باشد. با اندازه‌گیری دقیق میزان استفاده از کاستیک سودا، حتی امکان استفاده آن برای تصفیه آب آشامیدنی هم وجود دارد.
لوله‌بازکن
همان‌طور که اشاره کردیم، استفاده نابه‌جا و نامناسب سود سوزآور در تصفیه آب می‌تواند باعث آسیب به لوله‌ها شود. در مقابل، استفاده از آن در محلول لوله‌بازکن به میزان کم می‌تواند برای از بین بردن جرم و آلودگی‌های لوله کاربرد داشته باشد. حتی بسیاری از افراد از آن در منزل و برای باز کردن لوله‌های منزل استفاده می‌کنند. تنها باید در خصوص مواردی همچون عدم برخورد ماده با پوست خود نکات لازم را رعایت کنند. در نتیجه باید از دستکش مخصوص و ماسک استفاده کرد و همچنین از یک سیستم تهویه مناسب کمک گرفت.
تولید چرم
شاید کمتر کسی از این کاربرد سود پرک اطلاع داشته باشد اما این ماده از ترکیبات بسیار مهم برای تهیه چرم استاندارد است. پوست بعضی از حیوانات همچون گاو دارای چربی است و برای تهیه چرم به از بین بردن این چربی‌ها نیاز خواهد بود. در نتیجه خاصیت خورندگی کاستیک سودا کمک شایانی در این زمینه می‌کند و چربی‌ها را از بین می‌برد. البته تمامی این اقدامات باید به‌صورت تخصصی و با دانش قبلی انجام شوند. برای مثال چربی‌زدایی چرم با این ماده باید پس از مرحله مو زدایی آن باشد.
بیشتر بخوانید: گرید مواد شیمیایی
صنایع غذایی
بسیاری از تولیدکنندگان از سود سوزآور برای تهیه بعضی از مواد غذایی هم استفاده می‌کنند. برای مثال استفاده برای نرم کردن زیتون یکی از مهمترین کاربردهای آن در این زمینه به حساب می‌آید. حتی افزودن مقدار بسیار کمی از کاستیک سودا به زیتون‌های شسته‌شده و تمیز باعث شیرین کردن آن‌ها و از بین بردن تلخی زیتون خواهد شد.
البته برای موارد مهم دیگری همچون آماده کردن سیب‌زمینی برای تهیه چیپس هم استفاده می‌شود. تمیز کردن میوه‌ها و سبزیجات با این ماده مثال‌های دیگری هستند و اغلب برای تهیه مواد کنسروی کاربرد دارند.
صنایع پتروشیمی
سود سوزآور کاربردهای فراوانی در صنایع پتروشیمی، نفت و گاز دارد. از ساده‌ترین کاربردهای آن می‌توان به پاکسازی مخازن اشاره کرد. از سایر کاربردهای آن هم به‌کارگیری برای پاکسازی خود مواد نفتی است. برای مثال می‌تواند ناخالصی و آلودگی‌های نفتی را از بین ببرد. موادی همچون گوگرد را از نفت جدا می‌کند و گازها را خنثی می‌کند. البته این نوع کاربرد به دلیل به‌کارگیری با مواد پتروشیمی خطر واکنش‌های مختلف را افزایش می‌دهد. در نتیجه باید با کسب اطلاعات کافی از آن استفاده کرد.
بیشتر بخوانید: مواد شیمیایی آزمایشگاهی
صنعت نساجی
کاستیک سودا در مراحل مختلف صنعت نساجی کاربرد دارد. برای نمونه، می‌تواند مواد ناخالص و ناخواسته را از متریال اولیه و الیاف جداسازی کند. این کاربرد باعث افزایش و بهبود کیفیت پارچه می‌شود. همچنین در رنگرزی هم کاربرد مهمی دارد. افزودن آن به مواد و متریال اولیه پارچه و محصولات نساجی در مرحله رنگرزی باعث تنظیم pH می‌شود.
سایر کاربردهای سود پرک
موارد مذکور از مهمترین کاربردهای سود سوزآور به حساب می‌آیند اما تنها کاربردهای آن نیستند. این ماده در این موارد هم استفاده می‌شود:
- صنایع داروسازی و پزشکی
- تولید بعضی از محصولات آرایشی و بهداشتی
- استفاده برای استخراج نفت
- برای تمیز کردن و نظافت بعضی از محیط‌های خاص
- در فرآیند تولید نوشیدنی‌های بدون الکل
- تولید موادی همچون رزین و شیشه
جمع‌بندی
در نهایت توجه داشته باشید که تمامی ویژگی‌ها، خواص و کاربردهای سود پرک یا سدیم هیدروکسید به کیفیت و خلوص ماده بستگی دارد. این ماده بازی پرکاربرد به روش‌های مختلفی تولید می‌شود که در خلوص و کیفیت آن تاثیر دارد. در نتیجه تنها موادی که با کیفیت بالا و روش‌های تخصصی تولید شده‌اند، از ویژگی‌های لازم برخوردار خواهند بود. به همین دلیل باید خرید سود پرک را از مراکز معتبر انجام دهید.
