هیدروکسید سدیم Sodium hydroxide متداول ترین بازی است که در آزمایشگاه های شیمیایی مورد استفاده قرار می گیرد و مواد قلیایی را برای واکنش هایی که به آن نیاز دارند، مانند بیوره فراهم می کند. این ماده شیمیایی در آب، اتانول و متانول محلول است. اگرچه حلالیت کمتری در این حلال ها نسبت به هیدروکسید پتاسیم نشان می دهد. NaOH در اتر و سایر حلال های غیر قطبی نامحلول است.
در دمای اتاق، هیدروکسید سدیم یک جامد کریستالی سفید رنگ بدون بو است که رطوبت هوا را جذب می کند و هنگامی که در آب حل می شود یا با اسید خنثی می شود مقادیر قابل توجهی گرما آزاد می کند.
هیدروکسید سدیم چیست؟
سدیم هیدروکسید (NaOH) یک ماده شیمیایی جامد سفید کریستالی بدون بو است که ممکن است به شکل گلوله، گرانول یا پودر باشد. این ماده شیمیایی بسیار قوی بوده و در بسیاری از حلال ها و پاک کننده های صنعتی مورد استفاده قرار می گیرد. سدیم هیدروکسید با نام های دیگری همچون کاستیک سودا، سود پرک و آب قلیایی شناخته شده و یک پایه قوی محلول در آب است که در چندین فرآیند تولید استفاده می شود.
خواص فیزیکی و شیمیایی سدیم هیدروکسید
- مشخصات کلی: جامد و سفید رنگ
- فرمول شیمیایی: NaOH
- وزن مولکولی: 4
- نقطه ذوب: 4.318 سانتی گراد
- نقطه جوش: 1390 درجه سانتی گراد
- انحلال پذیری: محلول در آب
ویژگی های هیدروکسید سدیم
- بی بو
- بسیار خورنده
- محصول مشترک در سنتز کلر
- مواد اولیه برای محصولات مختلف صنعتی
فرآیند تولید سدیم هیدروکسید
محلول های هیدروکسید سدیم یا همان سود پرک با سه فناوری مختلف همچون جیوه، دیافراگمی و غشایی تولید می شوند. هر یک از فرآیندهای نام برده شده از نمک کلرید سدیم (NaCl) به عنوان ماده اولیه استفاده می کنند. تجزیه الکترولیتی نمک منجر به تولید محصولاتی مانند کلر و یون سدیم (Na+) می شود که به نوبه خود Na+ با آب موجود در سلول جیوه واکنش داده و هیدروکسید سدیم و هیدروژن را به عنوان محصول جانبی تشکیل می دهد.
1. فرآیند سلول جیوه
در فرآیند سلول‌های جیوه، آب نمک اشباع شده در یک فرورفتگی فولادی به طول تقریباً 15 متر و عرض یک متر بین جریانی از جیوه (کاتد) و صفحات تیتانیوم (آندها) حرکت می‌کند. در نتیجه، کلر آزاد شده در آندها در بالای آب نمک جمع شده و به عنوان یک گاز داغ، مرطوب و خورنده شروع به حرکت می کند.
2. فرآیند سلول دیافراگمی
در این روش، سلول دیافراگمی یک مایع سلولی بسیار ضعیف ایجاد کرده که فقط 71 درصد هیدروکسید سدیم تولید می کند. در فرآیند سلول دیافراگمی ناحیه آند با یک دیافراگم نفوذپذیر از ناحیه کاتد جدا شده و آب نمک به محفظه آند وارد شده و از طریق دیافراگم به داخل محفظه کاتد جریان می یابد. سلول دیافراگمی ایجاد شده سود سوزآور (NaOH) معمولاً به عنوان درجه سلول دیافراگمی محسوب می شود و به طور مشترک به عنوان درجه تجاری، درجه فنی، و گاهی اوقات دیافراگم فنی یا سایر ترکیبات مشابه شناخته می شود.
3. سلول غشایی
این روش تقریباً 13 درصد هیدروکسید سدیم تولید می کند که غشاء به یون سدیم اجازه می دهد تا در سراسر غشاء حرکت کند در حالی که محلول، گاز کلر و نمک (آب نمک) را در محفظه ای در طرف مقابل غشاء نگه می دارد. غلظت نمک در طول این روش تبخیر شده و به طور قابل توجهی مورد هدف قرار نمی گیرد. سلول غشایی برخلاف دیافراگمی سدیم هیدروکسید کمتری تولید می کند. سود سوزآور تولید شده توسط فرآیند سلول غشایی معمولاً به عنوان درجه غشایی مطرح می شود.
بیشتر بخوانید: سولفات آلومینویم چیست؟
کاربردهای هیدروکسید سدیم
1. سدیم هیدروکسید برای تمیز کردن
سدیم هیدروکسید به دلیل دسترسی آسان، مقرون به صرفه بودن و سهولت تشخیص برای تمیز کردن بسیار کاربرد دارد. اگرچه این ماده شیمایی برای تمیز کردن مناسب است، اما باید هنگام کار با آن نکات ایمنی را رعایت کنید؛ زیرا در صورت برخورد این ماده با بدن باعث سوختن پوست شده و در صورت استنشاق یا بلعیدن، آسیب های داخلی شدیدی ایجاد می کند. علاوه بر این، هیدروکسید سدیم به ویژه در صورتی که بخارهای آن به چشم نفوذ کند بسیار مضر است.
2. از بین بردن میکروب و قارچ ها
سدیم هیدروکسید اکثر ویروس هایی را که با آنها در تماس است غیرفعال می کند. این ماده شیمیایی همچنین مخمرها، قارچ ها و اندوتوکسین ها را از بین می برد. به دلیل کارایی آن در حذف میکروارگانیسم ها، هیدروکسید سدیم معمولاً در صنعت پزشکی به عنوان یک جز مهم بهداشتی استفاده می شود.
3. فرآیند ساخت کاغذ
یکی دیگر از کاربردهای هیدروکسید سدیم در ساخت کاغذ است. به این صورت که با استفاده از این ماده شیمیایی مواد ناخالص موجود در چوب از بین رفته و سلولز خالص باقی بماند که یکی از مواد اصلی تولید کاغذ است. علاوه براین، استفاده از سدیم هیدروکسید باعث جداسازی جوهر از سلولز کاغذ می شود، به همین دلیل نقش بسزایی در بازیافت کاغذ هم دارد.
4. فرآیند تصفیه آب
دلیل استفاده از سود پرک بالا بردن pH آب است که خوردنگی کمتری برای لوله های انتقال ایجاد می کند. از این رو، افزایش pH آب منجر به کاهش حلالیت فلزاتی مانند سرب و مس می شود. بنابراین، به عنوان یک بازدارنده خوردگی عمل می کند. محلول هیدروکسید سدیم در حال حاضر برای خنثی کردن فاضلاب و همچنین تمیز کردن گازهای زائد استفاده می شود. هیپوکلریت سدیم ضدعفونی کننده آب توسط سدیم هیدروکسید تولید می شود.
5. هیدروکسید سدیم برای مصارف دارویی
همانطور که اشاره کردیم، سدیم هیدروکسید به عنوان یک ماده پاک کننده قوی به شدت مورد استفاده قرار می گیرد. علاوه براین، یکی دیگر از کاربردهای اصلی آن استفاده در داروسازی است. سود سوزآور در داروهایی همچون آسپرین، برخی از داروهای ضد انعقاد خون و کاهش کلسترول استفاده می شود.
6. سود سوزآور برای زیبایی
سود پرک در بسیاری از محصولات زیبایی برای تثبیت سطوح pH استفاده می شود. به عنوان مثال، بکار بردن هیدروکسید سدیم در محصولات مو، باعث کمتر شدن محیط اسیدی آن شده؛ در نتیجه ضرر کمتری به پوست سر و مو می رساند. بنابراین، تأثیرات خارجی که ممکن است سطح pH سالم را تغییر داده باشد، سدیم هیدروکسید به تنظیم اسیدی بودن آن ، کمک می کند.
7. تولید مواد غذایی
هیدروکسید سدیم برای از بین بردن پوست گوجه‌فرنگی، سیب‌زمینی و سایر میوه‌ها و سبزیجات برای کنسرو کردن و همچنین به عنوان یک ماده در نگهدارنده‌های مواد غذایی استفاده می‌شود که از رشد قارچ‌ها و باکتری‌ها در غذا جلوگیری می‌کند. علاوه بر این، زیتون ها به دلیل وجود اولئوروپئین (ترکیب فنلی) طعم تلخی دارند و هنگامی که توسط آب نمک زیتون خیس می شود، می تواند پیوندهای اولئوروپئین را بشکند و این تلخی را کمتر کند. سدیم هیدروکسید نیز در محبوب ترین شکلات ها برای کاهش اسیدیته ماده اصلی استفاده می شود و در مقایسه با شکل اصلی آن طعم و بافت بهتری می دهد.
8. نظافت مخازن ذخیره سازی
به عنوان یک ماده تمیز کننده، در نظافت مخازن ذخیره سازی هم کاربرد دارد. سود سوز آور می تواند می تواند چربی ها، روغن ها و آلودگی های مبتنی بر پروتئین را حل کند.
9. هیدروکسید سدیم در فرآوری سنگ معدن آلومینیوم
سدیم هیدروکسید برای استخراج آلومینا از مواد معدنی طبیعی استفاده می شود. آلومینا برای ساخت آلومینیوم و انواع محصولات از جمله فویل، قوطی، ظروف آشپزخانه و قطعات هواپیما استفاده می شود. در ساختمان سازی و ساخت و ساز، از آلومینیوم در مصالحی استفاده می شود که نمای ساختمان و قاب پنجره ها را تشکیل می دهد.
10. مصارف تولیدی صنعتی
هیدروکسید سدیم در بسیاری از فرآیندهای صنعتی و تولیدی برای تولید ریون، اسپندکس، مواد منفجره، رزین های اپوکسی، رنگ، شیشه و سرامیک استفاده می شود. همچنین در صنعت نساجی برای ساخت رنگ، پردازش پارچه های پنبه ای و در شستشو و سفید کردن و همچنین در تمیز کردن و پردازش فلزات، پوشش اکسید، آبکاری و استخراج الکترولیتی کاربرد دارد.
بیشتر بخوانید: یون سولفات
معایب و خطرات قرار گرفتن در معرض هیدروکسید سدیم
- قرار گرفتن در معرض سدیم هیدروکسید به شکل جامد یا محلول می‌تواند باعث تحریک پوست و چشم شود.
- خوردن یا نوشیدن هیدروکسید سدیم باعث سوختگی شدید، استفراغ فوری، حالت تهوع، معده درد و همچنین مشکلات بلع می شود.
- تنفس آن می تواند باعث تحریک شدید دستگاه تنفسی فوقانی همراه با سرفه و سوختگی شود.
- اثرات مضر سدیم هیدروکسید به عوامل مختلفی از جمله غلظت سدیم هیدروکسید ، مدت زمان قرار گرفتن در معرض آن بستگی دارد.
نکات ایمنی استفاده از هیدروکسید سدیم
- هنگام استفاده از این ماده شیمیایی از دستکش لاتکس استفاده کنید.
- در مکانی خنک و دارای تهویه مناسب و دور از آب و رطوبت نگهداری شود.
- تمام اقدامات احتیاطی و دستورالعمل های روی برچسب محصول را رعایت کنید.
- محصولات پاک کننده را در بسته بندی اصلی خود و دور از دسترس کودکان نگهداری کنید
در صورت نشت سدیم هیدروکسید چه کارهایی انجام دهیم؟
- پرسنل را تخلیه کرده و ورودی منطقه را ایمن و کنترل کنید.
- پس از اتمام پاکسازی، محل را بصورت درست و با رعایت نکات ایمنی شستشو دهید.
- مواد جامد را به راحت ترین و ایمن ترین روش جمع آوری کنید و در ظروف در بسته قرار دهید.
- تمام منابع اشتعال را از بین برده و برای هیدروکسید سدیم های در محلول، مایعات را در ماسه خشک، زمین یا مواد مشابه بریزید.
- برای تمیز کردن NaOH از آب یا هر روش مرطوب استفاده نکنید؛ زیرا هیدروکسید سدیم با اسیدهای قوی (کلریدریک، سولفوریک یا نیتریک)، آب و رطوبت واکنش داده و به سرعت گرما را آزاد می کند.
بیشتر بخوانید: آلوم چیست؟
مواردی که هیدروکسید سدیم با آن سازگار نیست؟
سدیم هیدروکسید با فلزات (آلومینیوم، سرب، قلع یا روی) واکنش داده و گاز هیدروژن قابل اشتعال و انفجاری تشکیل می دهد. علاوه براین، سود سوزآور با عوامل اکسید کننده، حلال های کلردار، آمونیاک و مواد آلی هم سازگار نیست.
قیمت و خرید سدیم هیدروکسید
از آنجایی که این ماده شیمیایی در صنایع مختلفی استفاده می شود، درصد خلوص آنها باهم متفاوت است به همین دلیل، برای خرید این ماده شیمیایی باید اطلاعات کاملی در این زمینه داشته باشید. به عنوان مثال درصد هیدروکسید سدیمی که برای مصارف خانگی بکار برده می شود با درصد خلوص استفاده از آن برای فرآوری سنگ معدن آلومینیوم متفاوت است؛ در نتیجه از لحاظ هزینه، باهم اختلاف قیمت دارند.
مجموعه ما با بهره مندی از متخصصین کارآمد و کارشناسان فنی و بازرگانی مجرب در داخل و همچنین با بهره گیری از امکانات شرکای تجاری خارجی خود از توانایی وسیعی در زمینه ارائه خدمات و پیشنهادات فنی درصنعت کاغذ سازی و مواد شیمیایی برخوردار است.
شرکت تدراک صنعت کاغذ کرمان مفتخر است با نگاه تخصصی خود به مقوله تجارت در این حوزه ، گامی بزرگ در ارائه محصولات با کیفیت برتر و قیمت رقابتی بردارد. برای اطلاعات بیشتر در رابطه با قیمت سدیم هیدروکسید و هر اطلاعات دیگری از این محصول با کارشناسان ما تماس حاصل نمایید.
