بسیاری از ما جوش شیرین را فقط به عنوان یک ماده برای پخت و پز یا برای تمیز کردن لکه‌های تشک و لباس می‌شناسیم؛ درحالیکه جوش شیرین کاربردهای بسیار وسیع تری هم در خانه و هم در صنایع مختلف دارد و حتی در مواردی برای سلامتی نیز مفید است. به همین خاطر در ادامه می‌خواهیم بررسی کنیم که جوش شیرین چیست و چه کاربردی دارد؟ همچنان با تدارک صنعت کاغذ کرمان همراه باشید.
جوش شیرین چیست؟
جوش شیرین یک محصول آشنای خانگی است که با نام‌های بی کربنات سدیم، سودا اش (Soda ash)، بیکینگ سودا و سدیم هیدروژن کربنات سدیم شناخته می‌شود. این ماده درواقع یک ترکیب پودری با ظاهری سفید است که دارای فرمول شیمیایی NaHCO3 می‌باشد.
جالب است بدانید که اولین کاربرد جوش شیرین به مصر باستان باز می‌گردد. در آن زمان مصریان از شکل طبیعی جوش شیرین به نام ناترون در فرآیند مومیایی کردن خود استفاده می‌کردند. بعدها، در قرن نوزدهم، شیمیدانی به نام آلفرد برد، شکل امروزی جوش شیرین را ایجاد کرد.
فرمول شیمیایی جوش شیرین (بی کربنات سدیم)
جوش شیرینی که معمولاً به صورت پودر به بازار عرضه می‌شود؛ یک ماده قلیایی، سفید و کریستالی است که طعم کمی شوری دارد. این ماده نوعی نمک با فرمول شیمیایی NaHCO3 است و در آب به کاتیون‌های سدیم (Na+) و آنیون بی کربنات (HCO3-) جدا می‌شود. همچنین بی کربنات سدیم بر اساس وزن مولکولی از 57.1 درصد سدیم، 27.4 درصد اکسیژن، 14.3 درصد کر بن و 1.2 درصد هیدروژن تشکیل شده است.
خواص فیزیکی جوش شیرین
منظور از خواص فیزیکی یک ماده ویژگیهایی مانند رنگ، بو، طعم و حالت ماده هستند که بدون تغییر در ترکیب یا هویت آن قابل مشاهده می‌باشند. جوش شیرین از لحاظ ظاهری جامد (در دمای اتاق)، سفید رنگ، کریستالی، بی بو با طعمی تلخ و نسبتا شور است. این ماده محلول در آب بوده و از طریق تبخیر از آب جدا می‌شود. علاوه بر این در دمای بالاتر از 50 درجه سانتیگراد شاهد تجزیه و متلاشی شدن بی کربنات سدیم خواهیم بود.
تفاوت بیکینگ پودر و جوش شیرین
برخی افراد ممکن است جوش شیرین را با بیکینگ پودر اشتباه بگیرند. باید گفت هم جوش شیرین و هم بیکینگ پودر یک عامل خمیر کننده شیمیایی هستند؛ به این معنا که وقتی در پخت غذاهایی مانند کیک و نان مورد استفاده قرار می‌گیرند باعث بالا آمدن خمیر آنها می‌شوند اما تفاوت آنها چیست؟
از آنجایی که جوش شیرین صد درصد بی کربنات سدیم است؛ هنگامی که با اسید مخلوط می‌شود؛ با ایجاد حباب و خارج کردن گاز دی اکسید کربن، باعث ور آمدن خمیر می‌شود؛ درحالیکه بکینگ پودر از بی کربنات سدیم و همچنین یک یا چند نمک اسیدی تشکیل شده است.
روش نگهداری از جوش شیرین
پس از بازکردن بسته بندی جوش شیرین، این ماده نهایتا تا 6 ماه تاریخ انقضا خواهد داشت. برای حفظ قدرت و تازگی جوش شیرین، حتما آن را در جای خشک و خنک و دور از منابع گرما و رطوبت نگهداری کنید. همچنین حتما باید در یک ظرف در بسته باشد تا هوا وارد آن نشود؛ درغیراینصورت هر بویی را به خود جذب می‌کند.
کاربرد جوش شیرین
جوش شیرین از آن دسته ترکیباتی است که به خاطر خواص کاربردی و بی نظیر در حوزه‌های مختلف به وفور مورد استفاده قرار می‌گیرد. این ماده شگفت‌انگیز نه تنها برای مصارف خانگی مانند از بین برنده بوی زباله یا پاک کننده لکه فرش کاربرد دارد؛ بلکه حتی برای تهیه خمیر دندان، تولید کرم‌های دست و پا و غیره نیز استفاده می‌شود.
در حوزه سلامتی نیز می‌توان به خواص جوش شیرین برای تسکین آفت دهان یا درمان سوزش سر دل اشاره کرد. خوشبختانه این محصول ارزان و کاملا در دسترس است؛ بنابراین به راحتی می‌توانید جوش شیرین را از نزدیک ترین فروشگاه محل سکونت خود تهیه کرده و از مزایای آن بهره‌مند شوید.
همانطور که گفته شد بی کربنات سدیم کاربردهای خانگی و صنعتی فراوانی دارد که در ادامه به مهم ترین آنها اشاره می‌کنیم:
مصارف خانگی جوش شیرین
بی کربنات سدیم کاربردهای متنوعی در زندگی روزمره ما انسان ها دارد. علاوه بر اینکه برای پخت نان و کیک از این ماده استفاده می‌شود؛ به دلیل خاصیت پاک کنندگی طبیعی آن حتی برای تمیز کردن سطوح مختلف داخل خانه نیز قابل استفاده است. خیلی از خانم ها از این ترکیب فوق العاده برای تمیز کردن اجاق گاز، مایکروویو و لکه های سرسخت لباس ها استفاده می‌کنند.
جوش شیرین به عنوان یک ماده ارزان و همه کاره در خانه‌ها از کاربردهای زیر برخوردار است:
- کمک به پخت سریع ترغذاهایی مانند حبوبات؛
- دورکردن مورچه‌ها و حشرات از محیط خانه؛
- خوشبوکننده فرش های قدیمی، قالیچه ها، کابینت ها، کفش ها و غیره؛
- پاک کننده لکه های سرسخت از روی زمین، لباس و مبلمان؛
- استفاده های دیگر آن عبارتند از: خنثی کننده بوی یخچال، تمیزکننده و سفیدکننده طبیعی، آفت کش میوه و سبزیجات، پولیش ظروف نقره، تمیزکننده کاشی های حمام، پاک کننده قابلمه سوخته و غیره.
کاربرد جوش شیرین در صنایع آتش نشانی
از پودر بی کربنات سدیم صنعتی برای خنثی کردن آتش سوزی‌های از نوع B و C و D استفاده می‌شود. درواقع کپسول های آتش نشانی حاوی پودر جوش شیرین بهترین گزینه برای مهار آتش سوزی وسایل الکترونیکی خانه ها هستند. علاوه بر خنک کردن مواد در حال سوختن، به کاهش دمای اشتعال نیز کمک کرده که باعث خاموش شدن آتش می‌شود.
- جوش شیرین جزء اصلی کپسول های آتش نشانی پودر خشک و خاموش کننده های چند منظوره دستی است.
- این ماده در ساخت کپسول های آتش نشانی و مقابله با آتش سوزی کاربرد دارد.
- کپسول های آتش نشانی پودر خشک مبتنی بر جوش شیرین برای خاموش کردن انواع شعله های آتش در خانه ها، محل کار و خودروها استفاده می‌شوند.
کاربرد جوش شیرین در بخش زیبایی
در تولید انواع لوازم آرایشی بهداشتی به وفور از جوش شیرین استفاده می‌شود. محصولاتی مانند خمیر دندان ها، دئودورانت ها، لایه بردار صورت، فوم های شستشوی بدن و صورت و همینطور ژل ها شامل بی کربنات سدیم کریستالی هستند. علاوه بر این، از جوش شیرین برای تهیه پودرهای آرایشی، محصولات پدیکور و قرص های مورد استفاده برای تمیز کردن ایمپلنت‌های دندانی استفاده می‌شود. سایر کاربردهای بی کربنات سدیم در این حوزه عبارتند از:
- ساخت کرم های دست و پا؛
- تولید ماسک مو برای درمان شوره سر؛
- تولید دهانشویه ها و خمیردندان های سفید کننده و …
کاربرد جوش شیرین در حوزه پزشکی
از آنجایی که جوش شیرین یک ماده قلیایی و ضداسید است از آن برای درمان سوزش سر دل و سوء هاضمه استفاده می‌شود. این دارو با کاهش اسید معده، به سرعت عمل کرده و باعث تسکین می‌گردد. همچنین به دلیل ترکیب قلیایی خود، با خنثی کردن اسید کلریدریک اضافی در معده، سوء هاضمه را کاهش می‌دهد.
علاوه بر این پزشکان از تزریق بی کربنات سدیم 5 درصد در بحران های پزشکی مانند نارسایی شدید کلیوی، حمله قلبی، دیابت کنترل نشده و غیره استفاده می‌کنند. سایر کاربردها در این حوزه عبارتند از:
- تولید لوازم آرایشی، اقلام بهداشتی شخصی و اقلام مراقبت از زیبایی؛
- کاهش اثرات منفی شیمی درمانی؛
- پاکسازی دهان و دندان به دلیل ویژگی های ضد میکروبی؛
- درمان عفونت های باکتریایی و قارچی
کاربرد جوش شیرین در آشپزی
جوش شیرین یکی از مواد اولیه اصلی برای تولید بیکینگ پودر است که ترکیبی از جوش شیرین، اسید متوسطی مانند اسید تارتاریک و همینطور نشاسته می‌باشد. بیکینگ پودر برای تهیه انواع نان، کیک، شیرینی و غیره بسیار مورد استفاده قرار می‌گیرد و بدون آن بافت کیک یا نان سفت و ریز خواهد شد. هنگامی که آن را به خمیر اضافه می‌کنند، خمیر گاز آزاد کرده و پف می کند و درنهایت منبسط می‌شود.
درواقع وقتی بیکینگ پودر و آب در خمیر کیک با هم ترکیب می‌شوند، بی کربنات سدیم و اسید تارتاریک واکنش نشان داده و گاز دی اکسید کربن تولید می‌شود که به انبساط خمیر و اسفنجی شدن کیک کمک می‌کند.
بیشتر بدانید: گرید مواد شیمیایی
کاربرد جوش شیرین در حوزه باغبانی:
بی کربنات سدیم به عنوان یک حشره کش طبیعی در باغ ها برای از بین بردن حشرات و قارچ های خطرناکی که به گیاهان آسیب می رسانند استفاده می شود. با اضافه کردن این ماده به خاک، سطح pH آن بالا رفته و قلیایی تر می‌شود و باتوجه به اینکه برخی از گیاهان خاک های قلیایی را ترجیح می دهند، این فرصت مناسبی برای بهبود روند رشد و نگهداری آنهاست.
علاوه بر این از جوش شیرین برای از بین بردن حلزون ها، ساخت کود گیاهی، آفت کش و همینطور تمیز کردن و ضدعفونی کردن ابزار باغبانی استفاده می‌شود.
خواص جوش شیرین
همانطور که دیدید جوش شیرین به طور گسترده‌ای در صنایع مختلف از جمله صنایع غذایی، دارویی، آرایشی و بهداشتی و صنایع شیمیایی به کار می‌رود. در این قسمت بیشتر به خواص جوش شیرین برای سلامتی می‌پردازیم:
مفید برای گوارش
جوش شیرین یک ماده محبوب برای درمان مشکلات گوارشی مانند سوزش سر دل، سوء هاضمه اسیدی و ناراحتی معده است. همچنین اگر بعد از غذا خوردن دچار رفلاکس معده می شوید و احساس می کنید که اسید اضافی غذا به سمت گلو و حتی دهان شما بالا می‌آید؛ می توانید از بی کربنات سدیم برای کاهش این حالت استفاده کنید؛ البته از این روش درمانی فقط گهگاهی می‌توان استفاده کرد و نه همیشه.
اسکراب طبیعی صورت
جوش شیرین به عنوان یک ساینده ملایم برای لایه برداری طبیعی صورت استفاده می‌شود. درواقع یکی از خواص جوش شیرین پاک کنندگی ملایم آن است که برای اسکراب صورت نیز مفید می‌باشد. برای این منظور کافی است صورت خود را با یک پاک کننده ملایم و غیر ساینده بشویید. سپس خمیری از جوش شیرین و آب به نسبت 3 به 1 درست کنید و آن را به صورت دایره ای روی صورت خود بمالید و در نهایت آن را با آب بشویید.
از بین بردن باکتری ها و قارچ ها
جوش شیرین دارای خواص ضد باکتریایی و ضد قارچی بوده و می‌توان از آن برای از بین بردن باکتری هایی که باعث پوسیدگی دندان می‌شوند یا سایر قارچ ها یا عفونت های روی ناخن و پوست استفاده کرد.
همچنین طبق مطالعات انجام شده، تاثیر جوش شیرین در تسکین دردهای آرتریت، درمان نیش حشرات، از بین بردن بوی بدن دهان، بهبود عفونت های ادراری، درمان زخم های دهان، بهبود خستگی و همینطور جلوگیری یا از بین بردن بوی بد زیر بغل و پاها به اثبات رسیده است.
بیشتر بخوانید: مواد شیمیایی آزمایشگاهی
مزایای استفاده از جوش شیرین
خواص فیزیکی و شیمیایی بی کربنات سدیم باعث مزایای فوق العاده ای برای این ماده شده است. به طور مثال قلیایی بودن جوش شیرین باعث واکنش آن با اسیدها شده که از این خاصیت برای پخت، تمیز کردن و خوشبو کردن استفاده می‌شود. درواقع باتوجه به اینکه بسیاری از بوهای بد ناشی از اسیدها هستند؛ واکنش جوش شیرین با آنها منجر به خنثی شدن بو می‌شود.
به طور کلی جوش شیرین ماده پودری سفید همه کاره است و می توان از آن برای مواردی فراتر از پخت استفاده کرد. بافت ساینده کریستال های جوش شیرین برای تمیز کردن کثیفی ها و لکه ها از سطوح مختلف از جمله دندان کاربرد دارد. علاوه بر این فواید بی کربنات سدیم برای سلامتی نیز بسیار زیاد بوده و همینطور برای تولید انواع محصولات آرایشی و بهداشتی نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد.
تمام این کاربردها و ویژگی ها منجر شده تا مزایای استفاده از جوش شیرین بسیار بیشتر از چیزی باشد که می‌توان تصور کرد.
مضرات جوش شیرین
به طور کلی بی کربنات سدیم ماده مضری به شمار نمی‌رود و برای تهیه خیلی از مواد خوراکی مانند کیک، نان و کلوچه از آن استفاده می شود؛ با این حال، اگر به میزان قابل توجهی مصرف شود؛ منجر به مشکلاتی مانند ناراحتی های گوارشی، استفراغ و غیره خواهد شد. استنشاق جوش شیرین نیز در مواردی منجر به سرفه و عطسه می‌شود. پزشکان به بیماران کلیوی و زنان باردار نیز توصیه می کنند از مصرف بی کربنات سدیم خودداری کنند.
زیاده روی در مصرف جوش شیرین مانند هر ماده دیگری اصلا خوب نیست و حتی می‌تواند باعث بروز حساسیت در شما شود. همچنین از آنجاییکه جوش شیرین دارای مقادیر قابل توجه سدیم است؛ افراط در مصرف آن برای افرادی که به بیماری‌هایی مانند فشار خون، بیماری های کبدی، کلیوی و همچنین نارسایی قلبی مبتلا هستند مضر است.
برخی از توصیه‌های سلامتی هنگام استفاده از جوش شیرین عبارتند از:
- مصرف بی کربنات سدیم منجر به افزایش فشار خون می‌شود؛ بنابراین افرادی که فشار خون بالایی دارند باید آن را از برنامه غذایی خود حذف کنند.
- بی کربنات سدیم، سطح پتاسیم خون را کاهش می دهد. بنابراین اگر سطح پتاسیم پایینی دارید این ماده را مصرف نکنید.
- ازآنجایی که جوش شیرین منجر به کاهش میزان جذب آهن توسط بدن می‌شود؛ مبتلایان به کمبود آهن باید در مصرف آن احتیاط کرده و آن را همزمان با مکمل های آهن مصرف نکنند.
- نمک موجود در جوش شیرین خطر تورم ناشی از مایعات اضافی را به خصوص در افرادی که دچار بیماری نارسایی قلبی یا بیماری کبد هستند؛ افزایش می‌دهد.
سخن پایانی
بی کربنات سدیم (NaHCO3)، که به عنوان جوش شیرین شناخته می‌شود؛ یک نمک کریستالی بی بو با خواص و کاربردهای متعدد است که نقش مهمی در خانه و زندگی روزمره ما دارد. بنابراین خیلی از حوزه ها و صنایع به دنبال تهیه این ماده اولیه برای تولید محصولات مورد نظر خود هستند.
جوش شیرین یکی از محصولات اصلی شرکت تدارکات صنعت کاغذ کرمان است. این مجموعه به صورت تخصصی به شما کمک می کند تا مواد شیمیایی مورد نظر خود، از جمله بوراکس، نشاسته و … را در اسرع وقت با اطمینان خاطر پیدا کرده و خریداری نمایید. جهت کسب مشاوره تخصصی همین امروز با ما در تماس باشید.
